تاریخ موسیقی در ایران

دوره 1: آغاز شکل‌گیری تاریخ موسیقی در ایران از دوران ساسانی

دوره ی ساسانی به لحاظ اسناد و شواهد تاریخی نسبت به دیگر دوره‌ها در پیش از اسلام از اهمیت بیشتری در تاریخ موسیقی ایرانی وگلچین آهنگ های پرطرفدار برخوردار است.

موسیقی‌دان در عصر ساسانی به لحاظ رتبه‌بندی طبقاتی هم تراز موبدان، امشاسپندان و اسپهبدان است و اصولا موسیقی نقش برجسته‌ای در ارکان فرهنگی و تمدنی ایفا می‌کند.

موسیقی دوران اسلامی تا مدت‌ها، اقتباسی است از فرم و محتوای موسیقی دوران ساسانی. چنگ، تنبور، زنگ، نی و تاس از جمله سازهای این دوره هستند و باربد، نکیسا، بامشاد و رامتین از جمله موسیقی‌دانان مطرحی هستند که نظامی،منوچهری، فرخی و ابن خرداد به، در آثار شعری و تاریخی خود به آنها اشاره کرده‌اند. کارگان موسیقی دوران ساسانی مانند بسیاری از تمدنهای دیگر مثل هند، مصر و یونان متاثر است از باورهای کیهان شناختی و اعداد نمادین، از این رو موسیقی این دوران تشکیل می‌شده از هفت خسروانی، سی لحن و سیصد و شصت دستان.

این تاثیر پذیری‌های فرهنگی و تمدنی به حدی است که فیلسوفی مثل کندی موسیقی ساسانی را ماخوذ از الحان هشت‌گانه‌ی یونانی می‌داند. سائیگاد، سیسوم و ماداروستان از جمله خسروانی ها یا به قول مسعودی الطرق الملوکیه می‌باشند. راح روح، سبز در سیز، سروسهی، ماه بر کوهان و گنج سوخته از جمله سی لحنی هستند که حکیم نظامی در خسرو و شیرین به آنها اشاره کرده است. اگرچه امروز در کارگان موسیقی دستگاهی به نام‌هایی بر می‌خوریم که مهر و نشان دوران ساسانی را همراه دارند، اما به دلیل فقدان اسناد و نمونه‌های عملی از چگونگی نوازندگی و فرم‌های آن دوره، به دشواری می‌توان میان موسیقی امروز و آن روزگار به لحاظ تبار‌شناسی هنر، تطبیقی روشن به دست داد.

دوره 2: تاریخ موسیقی ایرانی در دوران اسلامی و پس از اسلام

تاریخ موسیقی ایران بعد از اسلام با تضادی شگرف همراه است. اگرچه در نص صریح کتاب آسمانی و  کلام منادیان دینی و مذهبی سده‌های نخستین، نشان قاطعی از حرمت موسیقی سراغ نمی‌توان گرفت اما جریان سیاسی حاکم به تدریج موسیقی را از متن زندگی عملی جامعه خارج کرده و این هنر شریف و معنوی را در مرز کفر و لهو و لعب و ارزش‌های والای انسانی، معلق نگاه داشت. تعلیقی که هنوز هم با قوت تمام تشدید می‌شود.