از شعر پارسی چه می دانید؟

شعر پارسی، بدون هیچ تعصبی و به اعتراف برترین محققان و پژوهشگران عرب و شرق عالم، از زیباترین و دل انگیزترین میراثهای انسانی طول تاریخ است و سرمایه ای عظیم از فرهنگی الهی - ایرانی را در دل خویش جای داده و مایه فخر ملت ایران و تمامی پارسی زبانان در سراسر گیتی است.مانند : شعر ایرج میرزا درمورد شب جمعه.

اما این شعر دل انگیز چه دوره ها و چه فراز و فرودهایی را تجربه کرده است؟ امروز در صدد پاسخی اجمالی بدین پرسش هستیم.

سیر تاریخی هر اثر هنری و به ویژه ادبیات را باید در سیر (( سبک شناسی )) مورد بررسی و دقت قرار داد. این سبکها و یا به تعبیری گونه های ادبی، به دلایلی خاص پدید می آیند و بر محیط پیرامونی خویش اثری ژرف می گذارند.

تقسیم بندی گونه های ادبی ، چه در ادبیات پارسی و چه در ادبیات سایر ملل ، اساساً به یک روش و شیوه نبوده است و همواره می توان گونه های ادبی را به انواع گوناگون تقسیم بندی نمود.

آنچه در تقسیم بندی کلی همة انواع ادبی لحاظ می شود ، سبک ادبی است. به عبارت دیگر این سبک ها هستند که انواع ادبی را پدید می آورند.

سبک ، روش یا شیوه ای خاص یا مجموعه ای از ویژگیهای متکرر می باشد که شاعر یا نویسنده ای برای بیان مطالب خویش به کار می برد و وجه تشخص اثری از اثر دیگر است.

در کل باید گفت که گونه های ادبی را ، که ریشه گرفته از سبکهای ادبی هستند ، می توان به دو منظر تقسیم بندی کرد:

 

صورت و شکل ظاهری

محتوا و مضمون

 

هر دوی این تقسیم بندی ها در جای خود می توانند بسیار درست و کارگشا باشند.

به دیگر سخن ، هیچ کدام از این دو تقسیم بندی غلط و یا پایین تر از نوع دیگر نیست ، بلکه نیاز ذهنی مخاطب و نگرش به موضوع است که نوع تقسیم بندی را معین می کند.

اما مسلم است که تقسیم بندی از لحاظ صورت و شکل ظاهری ، تقسیم بندی ای ساده تر و نزدیک تر به ذهن شمرده می شود و تقسیم بندی از نظر محتوا و مضمون تقسیم بندی ای پیچیده تر و مستلزم داشتن اطلاعاتی گسترده تر است و در ضمن تقسیم بندی براساس محتوا بدون نگاهی ژرف به صورت، چندان ثمربخش نخواهد بود. برای مثال هر کسی با سطح نه چندان عالی معلومات و سواد می تواند تفاوت میان شعر و نثر را دریابد اما هر کسی به سادگی قادر به درک تفاوتهای یک متن عرفانی و یک متن فلسفی نیست.

منقدین اروپایی ادبیات را به سه گونه تقسیم می کنند: ادبیات حماسی ـ ادبیات غنایی ـ ادبیات نمایشی

از دیدگاهی دیگر که هم منقدین کشورمان در طول تاریخ ، و هم منتقدین غربی بدان پرداخته اند ادبیات را از دیدگاه ظاهری و شکل کلی آن می توان به دو بخش نثر و شعر تقسیم نمود.

شعر :

اساس تشخیص هر سبکی، محتوای آن است با نیم نگاهی به صورت آن.

سبکهای گوناگون شعر پارسی تا حدی به قالبهای شعری گوناگون ارتباط پیدا می کنند.

قالبهای شعری در تمامی سبکهای شعر پارسی ، حضوری پر رنگ دارند ، کما اینکه در دوره های مختلف ، چنان که خواهیم دید ، بر اهمیت قالبی از قوالب افزوده و یا از اهمیت یکی دیگر کاسته می شود و علت این امر را نیز باید در بار احساسی و فکری هر قالب جستجو کرد.

در تعریف قالب شعر باید گفت:

قالب ، صورتی است که قافیه به شعر می بخشد.