آواز در موسیقی کردی

در قسمت دیگری از موسیقی کردی و آهنگ های کردی پرطرفدار ، کردهای ((سورانی)) برای خود نوع به خصوصی از موسیقی دارند که به آنان ((گورانی)) گفته می شود و این نوع موسیقی ها در بین کردهای اطراف ارومیه و کردهای ترکیه ((لاوژه)) رواج دارد و این نوع گورانی‌ ها ریتمی به اسم ((قه‌تار)) دارند که این واژه از کلمه زرتشتی ((گاتا)) گرفته شده است و در گذشته نوعی مراسم مذهبی بوده است.

 نوع دوم این موسیقی ((هوره)) می باشد که مخصوص کردهای ایلام و کرمانشاه می باشد و در جنوب کردستان و منطقه کرمانشاه و ایلام سروده می شود، در گذشته این موسیقی به شکل حمد و نیایش ((اهورامزدا)) بود و این کلمه هم ریشه زرتشتی دارد که برای نیایش‌ های مذهبی آن دوره کردها که زرتشتی بودند، سروده می شدند.

در مراسمات عزاداری از یک نوع موسیقی که بیشتر مثل مرثیه خوانی است به شکل ترانه ویژگی های فرد از دنیا رفته را توصیف می کند. این نوع موسیقی هم بیشتر در مناطق جنوب کردستان رواج پیدا کرده است و به اسم مور یا موره خوانده می ‌شود. و در زمان خاکسپاری از دهل با ریتم به خصوصی در قالب نوعی از موسیقی که چمری می گویند اجرا می شود. در بعضی از مراسم ها مانند تولد پیامبرها، کردها یک نوع به خصوصی از موسیقی را اجرا می‌کنند که به آن ((مولودی)) گفته می شود.

لازم به ذکر است که موسیقی مولودی ‌خوانی بیشتر در بین مسلمانان سروده میشود. اصیل‌ترین سازهای مورد استفاده در موسیقی کردی ((سرنا)) و ((دهل)) است که به مرور زمان سازهای دیگری وارد موسیقی کردی شدند، مانند ((دف)) و ((تنبور)) که دارای اهمیت ویژه ای می باشد. بطوری که بعضا کردستان را پایتخت دف در دنیا می‌دانند. موسیقی کردی را می توان چکیده ای از شادی ‌ها و غم و اندوه پس از پایان هر جنگ نامید.

سازهای رایج و اصیل در موسیقی کردی به شرح زیر می‌باشد :

نی

سورنا

نایه

دهل

دف

تنبک

تنبور

کمانچه

دیوان

دستگاه موسیقی کردی به طور کلی در موسیقی ایرانی ملودی‌هایی در قالب هفت دستگاه ماهور، شور، نوا، همایون، سه گاه، چهارگاه و پنج گاه جای می‌گیرند.

اما غیر از هفت دستگاه معروف فوق یک دستگاه مشهور دیگر وجود دارد و آن دستگاه “اصفهان” می‌باشد . بسیاری از موسیقیدانان معتقدند این دستگاه بخشی از دستگاه شور است و بسیاری دیگر بر این باورند که شاخه‌ای از همایون است.آوازهای ” قه تاری” کردی در همین دستگاه جای می‌گیرند. تکامل این سبک را می‌توان در آثار استاد محمد ماملی دید.

 

در میان هفت دستگاه فوق، دستگاه شور از سایر دستگاه‌ها وسیع‌ تر و بزرگتر است زیرا اگر چه در سایر دستگاه‌ها، چندین آواز دیگر جای می‌گیرد ، اما دستگاه شور علاوه بر این خود دارای چندین “گوشه” دیگر می‌باشد.

این گوشه‌ها شامل موارد زیر می‌باشد :

ابوعطا

بیات ترک یا بیات زند

افشاری یا هه وشار

ده شتی

بیات کرد

بسیاری از آوازهای کردی مانند کابوکی، شاییک ده گری، گول نیشان گول نیشان و اکثر آوازهای حیران در دستگاه شور جای دارند.